Hiria aukeren espazioa da, baina baita bazterketarena ere. Hiri-plangintza eta biztanleentzako beharren artean dagoen etengabeko deskonexioak bereziki kaltetzen ditu pertsona ahulenak, eta horien artean daude hiriaren baitan beren lekua aurkitzen ez duten gazte ugari.
Munduko hiri askotan 30 urtetik beherako pertsonak biztanleriaren % 50 baino gehiago diren arren, haien ahotsak eta beharrak ez dira agertzen diseinu arkitektonikoko eta hiri-plangintzako prozesuetan. Hiri-plangintzak arlo ekonomikoaren eraginkortasuna eta lan egiten duen helduen populazioaren mugikortasuna lehenesten dituen bitartean, gazteak eta nerabeak arazo gisa ikusten dira maiz, balio gisa baino, eta beren beharrak ez dira behar bezala asetzen, espazio baztertuetara bidaliz.
Zer esan nahi du sarritan haientzat diseinatuta ez dagoen hiri batean gazte izateak?
UNICEFen ikerketa baten arabera, gazteen % 70ek uste du hiriek ez dutela haientzako gune egokirik. Parke generikoen diseinuan ikusten dugu hori, haien beharretara egokitutako kultura-azpiegiturarik ez izatean, etxebizitza eskuratzeko zailtasunean eta espazio publikoan bizitzeko moduak ikusezin bihurtzean.
Hiri-plangintza eta arkitektura tradizionala produktibitatea eta kontsumoa lehenesten dituzten eredu funtzionalistetan oinarritzen dira, gazteen eguneroko esperientziak eta praktika kulturalak alde batera utzita. Igarobideak diseinatzen dira — etorbideak, garraio-geltokiak, lantokiak —, baina ez egonaldiak. Logika horrek gazte nerabeen beharrak ikusezin bihurtzen ditu, adibidez, gastu ekonomikorik ez dakarten topalekuak, besterik gabe egoteko lekuak.
Gazteen Partaidetzarako Behatokiaren duela gutxiko txosten batek erakusten du nerabeek kalean edo merkataritza-zentroetan ematen dutela denbora gehiena, ez inguru horiek nahiago dituztelako, baizik eta ez dutelako nahikoa alternatiba. Gaur egungo hirietan, nerabezaroak “pasatzea espero” duen egoera deserosoa dirudi, hiriko bizitzaren etapa aktibo eta sortzailetzat hartu beharrean.
Gainera, gazteentzako espazioek estereotipoei erantzuten diete: kirol-parkeak edo jolas-aretoak, talde horren interes eta bizipen aniztasuna aintzat hartzen ez dutenak. Neska gazteek, adibidez, segurtasunik gabeko edo inklusio gutxiko espazio horiek aurkitu ohi dituzte. Hiri-diseinuan genero-ikuspegirik ez izateak nerabeei eragiten die bereziki, askotan leku jakin batzuk saihesten baitituzte beldurragatik edo deserosotasunagatik.
Hiria gazteengandik/gazteekin/gazteentzat egitea
Hiri benetan inklusiboak eraiki nahi baditugu, hiri-arkitektura ikuspegi kritiko eta propositibo batetik birpentsatu behar dugu, egungo eredua gainditzeko aukera posibleak irudikatuz.
Gazteak hiri-plangintzan eta arkitektura-espazioen diseinuan sartzea ez da soilik justizia sozialeko ekintza bat, baizik eta berritzeko aukera bat. Haien begiradak ez daude paradigma tradizionalek baldintzatuta, eta horrek aukera ematen die alternatiba erabat desberdinak irudikatzeko.
Nolakoa izango litzateke gazteen esperientzietatik eta nahietatik abiatuta diseinatutako hiria? Nola eralda dezakete beren praktika espazialek espazio publikoa? Zein paper jokatu dezake arkitektura-diseinuak gazteenak diren biztanleak onartzen eta ahalduntzen dituen hiri bat eraikitzeko?
Jaialdiaren edizio honetan, arkitekturak eta hirigintzak hirian lekua bilatzen jarraitzen duten gazteen errealitateak nola eralda ditzaketen aztertzera gonbidatzen zaituztegu.
